TỒN KHO BÁN PHẨM

Nguyễn Như Phong

Kỹ thuật Hệ thống Công nghiệp

Đại học Bách Khoa TPHCM

Bán phẩm WIP (Work In Process) là vật tư  đã được gia công nhưng chưa hoàn thành trên dây chuyền sản xuất. Bán phẩm là vật tư có nhu cầu phụ thuộc. Tồn kho bán phẩm có thể chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư tồn kho nếu không được quản lý tốt. Vừa đúng lúc JIT (Just-In-Time) là chiến lược cải thiện liên tục nhằm loại lãng phí và bất định trong sản xuất. Vừa đúng lúc không chỉ là một kỹ thuật kiểm soát tồn kho mà là một chiến lược sản xuất, xem tồn kho là lãng phí cần giảm thiểu và triệt bỏ. Một hệ thống sản xuất áp dụng triết lý sản xuất Vừa đúng lúc JIT nhằm kiểm soát tồn kho bán phẩm là hệ thống sản xuất kéo Kanban.

a. Tồn kho bán phẩm

Bán phẩm WIP (Work In Process) là vật tư  đã được gia công nhưng chưa hoàn thành , có nhu cầu phụ thuộc . Tồn kho bán phẩm là bán phẩm trên dâ chuyền sản xuất , có thể chiếm đến 50% tổng đầu tư tồn kho . Đầu tư  tồn kho bán phẩm là  tích lũy chi phí trực tiếp và gián tiếp trong quá trình chế tạo từ nguyên liệu đến bán phẩm rồi thành phẩm.

Tồn kho bán phẩm phụ thuộc phụ thuộc vào :

• Quá trình sản xuất
• Phương pháp điều độ
• Phương pháp cấp liệu

Quá trình sản xuất bao gồm quá trình liên tục và quá trình gián đoạn. Quá trình liên tục có sản phẩm rời rạc hay lượng lớn, sản xuất lập lại hay theo quá trình, dòng vật tư  theo cùng đường hay chiều và có thể bỏ qua vài trạm, sản xuất nhập kho. Quá trình gián đoạn  có sản phẩm nhiều chủng loại , dòng vật tư  phức tạp , sản xuất theo đơn hàng. Dự án có sản phẩm đơn và không dịch chuyển. Tồn kho bán phẩm thường lớn ở quá trình sản xuất gián đọan.

Phương pháp điều độ bao gồm điều độ thuận và điều độ nghịch. Điều độ thuận bắt đầu khi có yêu cầu, không để ý kỳ hạn nên có thể quá hạn . Điều độ thuận dùng cho sản xuất theo đơn hàng , sản phẩm phân phối sớm nhất có thể , tồn kho bán phẩm gia tăng ở các máy. Điều độ nghịch điều độ nguyên công cuối trước theo kỳ hạn , do đó nguyên công đầu có thể ở quá khứ . Điều độ nghịch dùng trong  sản xuất lắp ráp , tồn kho bán phẩm thấp .

Phương pháp cấp liệu bao gồm phương pháp vô hạn và hữu hạn. Phương pháp vô hạn không để ý công suất máy và các sản phẩm khác khi điều độ nên tồn kho bán phẩm lớn . Ngược lại, phương pháp hữu hạn để ý công suất máy và các sản phẩm khác khi điều độ, lượng bán phẩm nhỏ hơn.

b. Vừa Đúng Lúc

Vừa đúng lúc (Just-In-Time _ JIT) là chiến lược cải thiện liên tục nhằm loại lãng phí và bất định trong sản xuất . Vừa đúng lúc thường dùng cùng khái niệm không tồn kho, nhưng nó không chỉ là một kỹ thuật kiểm soát tồn kho mà thực sự là một chiến lược sản xuất .

Bảng sau so sánh chiến lược sản xuất kinh điển (Just In Case – JIC) với chiến lược JIT :

Tồn kho tạo sự không hiệu quả như chi phí thiết lập , thời gian chờ lớn , hàng đợi dài, chất lượng thất thường, cung cấp không tin cậy, dòng sản phẩm không đồng bộ, ..Tồn kho che dấu các vấn đề như  máy hư , chất lượng thấp , nguyên liệu tồi, công cụ mòn, công nhân vắng, phân phối trễ, … . Các vấn đề này làm ngăn trở dòng sản phẩm , cần  quan sát hiện tượng , tìm nguyên nhân từ đó giải quyết vấn đề .

c. Hệ thống kiểm soát sản xuất KANBAN

Hệ thống kiểm soát sản xuất Kanban  là hệ thống đơn , tự chỉnh và không sử dụng giấy tờ cho điều độ và kiểm soát phân xưởng . Hệ thống Kanban là hệ thống đặt hàng đẩy trong đó sản xuất hay cung ứng theo lịch lắp ráp sản phẩm (thừơng từ lịch sản xuất MPS) .

Hệ thống Kanban là hệ thống kiểm soát dòng vật liệu như sau :

1. Kiểm soát sản xuất tạo lịch lắp ráp sản phẩm.
2. Lắp ráp sản phẩm lấy bán phẩm với lượng nhỏ từ máy cấp ở trước , hay còn gọi là máy cuối , vào lúc cần .
3. Máy cấp ở cuối sản xuất bán phẩm thay thế các bán phẩm vừa cấp đi.
4. Để sản xuất bán phẩm thay thế , máy cấp ở cuối lấy bán phẩm với lượng nhỏ từ máy cấp ở trước , hay còn gọi là máy giữa , vào lúc cần
5. Máy giữa cấp bán phẩm cho máy sau khi có yêu cầu, tạo bán phẩm thay cho phần bị lấy đi, bằng cách lấy bán phẩm với lượng nhỏ, lúc cần, từ các máy cấp trước .
6. Quá trình lan dần từ sau ra trước, hệ đồng bộ với sản xuất sản phẩm .

Hệ Kanban là hệ sản xuất JIT không có đơn việc , với 2 loại thẻ (kanban), kẹp vào thùng chứa chi tiết đó là thẻ di chuyển và thẻ sản xuất. Thẻ di chuyển - CK cho phép dịch chyển chi tiết từ máy cấp sang máy nhận . Thẻ sản xuất – PK cho phép sản xuất chi tiết thay thế . Các thẻ chạy vòng giữa các máy và các điểm tồn trữ .

Chu trình giữa 2 máy là rất đơn giản . Khi 1 máy cần dùng 1 chi tiết, người công nhân  lấy 1 CK , đến điểm trữ chi tiết cần , thay thẻ sản xuất PK trong thùng chứa chi tiết bởi thẻ di chuyển CK , và được phép mang thùng chi tiết đi , thẻ sản xuất PK vừa lấy ra được đặt ở máy cấp như một lịnh sản xuất , yêu cầu máy sản xuất lô hàng thay thế cho lô hàng đã được mang đi . Thứ tự sản xuất theo thứ tự các thẻ sản xuất , khi đã đủ lô hàng , chi tiết đưa vào thùng mang đến điểm trữ.

Hệ Kanban là hệ thống đẩy , thực thi mà không phải là hệ thống hoạch định . Máy không có thẻ sản xuất sẽ không sản xuất . Bán phẩm không sản xuất trước nên tồn kho bán phẩm thấp . Hệ thống như là hệ đặt hàng với lượng cố định cở lô hàng là kích thước thùng chứa , điểm đặt hàng là khi có thẻ sản xuất .

Kiểm soát tồn kho bán phẩm được thực hiện bởi việc kiểm soát lượng thẻ . Lượng thẻ sản xuất N định bởi :

N ³ DL(1+a) / Q

D         : nhu cầu (đv/ng)

L          : Thời gian chờ cho thùng chứa

L = ST+PT+QT+MT (ng)

a          : Biến chính sách tồn kho an toàn , (0 £  a £ 1)

TLTK

Nguyễn Như Phong. Quản lý sản xuất. NXBĐHQG. 2013. ISBN: 978-604-73-1640-3.